بورس و فارکسمقالات آموزشی
اوراق مشارکت چیست؟ انواع آن و سود تضمینی
اوراق مشارکت و انواع آن و سود تضمینی آن
اوراق مشارکت Corporate bond اوراق بهاداری است که برای تامین مالی پروژه های کلان و سودده اقتصادی که توجیه اقتصادی دارند از سوی دولت،شهرداری ها،شرکت های بزرگ دولتی و خصوصی و تحت نظارت بانک مرکزی جهت تامین مالی آنها منتشر می شود و بازپرداخت آن توسط دولت یا بانکها تضمین می شود.
ساخت بزرگراه، سد، تونل، جاده، راه‌آهن، نیروگاه، مجتمع‌های اداری و مسکونی و…، نمونه‌هایی از مواردی است که دولت یا شهرداری‌ها، برای تأمین مالی آنها اقدام به انتشار اوراق‌مشارکت می‌کنند.
اوراق مشارکت Corporate bond
اوراق‌مشارکت Corporate bond در اصطلاح علم اقتصاد، از اوراق بهادار است که توسط دولت، شهرداری، شرکت‌های دولتی و خصوصی، برای تأمین اعتبار طرح‌های عمرانی یا زیرساختی در کشور، منتشر می‌گردد.
اوراق بهادار با نام یا بی‌نامی است که به موجب قانون یا مجوز بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به قیمت اسمی مشخص برای مدت معین و برای تأمین بخشی از منابع مالی مورد نیاز طرح‌های عمرانی – انتفاعی دولت مندرج در قوانین بودجه سالانه کشور یا برای تأمین منابع مالی لازم برای تهیۀ مواد اولیه مورد نیاز واحدهای تولیدی توسط دولت، شرکت‌های دولتی، شهرداری‌ها و مؤسسات و نهادهای عمومی غیر دولتی و مؤسسات عام المنفعه و شرکت‌های وابسته به دستگاه‌های مذکور، شرکت‌های سهامی عام و خاص و شرکت‌های تعاونی تولید منتشر می‌شود و به سرمایه‌گذارانی که قصد مشارکت در اجرای طرح‌های یاد شده را دارند از طریق عرضه عمومی واگذار می‌گردد.
تهیهٔ دستورالعمل اجرایی و مقررات ناظر بر انتشار اوراق مشارکت بر عهدهٔ بانک مرکزی است. طبق دستورالعمل بانک مرکزی، اوراق مشارکت اوراق بهاداری هستند که با مجوز بانک مرکزی برای تأمین بخشی از منابع مالی مورد نیاز، طرح‌های سودآور تولیدی و خدماتی (به استثنای امور بازرگانی) در چارچوب عقد مشارکت مدنی، توسط سازمان جاری منتشر می‌شود. در هر ورقهٔ مشارکت، میزان سهم دارندهٔ آن مشخص شده‌است.
انواع اوراق مشارکت
اوراق‌مشارکت بورسی
اوراقی که قابل معامله در بازار بورس و فرابورس هستند. اوراق مشارکت بورسی ممکن است:
– به کسر: اوراقی که به قیمت کمتر از قیمت اسمی آن توسط سرمایه‌گذار خریداری می‌شود و سود سرمایه‌گذار برابر خواهد بود با مابه التفاوت قیمت خریداری شده با قیمت اسمی اوراق در سررسید آن. این اوراق یک سرمایه‌گذاری کوتاه مدت به شمار می‌آید.
– قابل تعویض با سهام: اوراقی که منتشرکننده آن شرکت‌های سهامی عام هستند و در سررسید نهایی با سهام سایر شرکت‌های پذیرفته شده در سازمان بورس و اوراق بهادار تعویض می‌شوند.
– قابل تبدیل به سهام: اوراقی که منتشرکننده آن شرکت‌های سهامی عام هستند و در سررسید نهایی یا در زمان تحقق افزایش سرمایه به سهام شرکت‌های موضوع طرح اوراق مشارکت، تبدیل می‌گردد.
اوراق‌مشارکت غیر بورسی
اوراقی که صرفاً با تایید بانک مرکزی حمهوری اسلامی ایران منتشر می‌شود و قابل معامله در شعب بانک‌های عامل (بازار پولی) است.
اوراق‌مشارکت بانک مرکزی
اوراق مشارکتی است که به منظور اجرای سیاست‌های اقتصادی دولت توسط بانک مرکزی منتشر می‌شود و قابلیت بازخرید توسط بانک عامل را دارد. این دسته از اوراق در بورس اوراق بهادار قابل معامله نیست.
اوراق‌مشارکت وزارتخانه‌ها و شرکت‌های دولتی
اوراق مشارکتی است که توسط وزارتخانه‌ها و شرکت‌های دولتی جهت تأمین مالی پروژه‌های عمرانی منتشر می‌شود و قابلیت بازخرید توسط بانک عامل را دارد. این نوع اوراق نیز در بورس معامله نمی‌شود.
اوراق‌مشارکت شرکت‌های پذیرفته شده در بورس
اوراق مشارکتی است که به منظور تأمین مالی توسط شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار منتشر می‌شود. این گونه اوراق در بورس اوراق بهادار قابل معامله است.
تضمین پرداخت سود اوراق‌مشارکت
مهم‌ترین جذابیت اوراق مشارکت در مقایسه با سایر انواع اوراق بهادار مانند سهام، تضمین پرداخت سود است، به این معنـا که دارنده اوراق مشارکت اطمینان دارد که سود مشخص و تضمین‌شده‌ای را به‌عنوان سود علی‌الحساب، در فواصل زمانـی معیـن، دریافت می‌کند.
سود اوراق مشارکت، در فواصل زمانی تعیین شده (مثلا یک ماهه یا سه ماهه) و ازطریق برگه‌هایی که همراه اوراق مشارکت، به خریدار تحویل می‌شود، به وی پرداخت می‌شود.
اما چه کسی، پرداخت حداقل سود را تضمین می‌کند؟
طبیعتاً شرکت یا سازمان منتشرکننده این اوراق نمی‌تواند خودش، پرداخت سود اوراق را هم تضمین کند. در حال حاضر، سود اغلب اوراق مشارکتی که در کشور منتشر می‌شود، توسط بانکها و موسسات مالی معتبر و یا دولت، تضمین می‌شود، بنابراین، خریدار این اوراق اطمینان دارد که در سررسیدهای مشخص، سود تعهدشده را دریافت می‌کند.
سود تضمین‌شده اوراق مشارکت، به صورت علی‌الحساب به دارنده اوراق پرداخت می‌شود، بدین معنا که پس از پایان پروژه و در سررسید نهایی، ناشر اوراق موظف است سود قطعی پروژه را محاسبه کرده و درصورتی که سود قطعی پروژه، بیشتر از سود علی‌الحساب پرداختی به خریداران اوراق باشد، مابه‌التفاوت را به آنها پرداخت نماید. البته، درصورتی که سود قطعی پروژه، از سود علی‌الحساب پرداختی کمتر باشد، جبران مابه‌التفاوت برعهده ضامن اوراق مشارکت است و زیانـی از این بابت، متوجه خریدار این اوراق نیست.
ویژگی‌های اوراق‌مشارکت
از ویژگی‌های اوراق مشارکت به عنوان یکی از ابزارهای مهم تأمین مالی، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اوراق با نام یا بی‌نام است،
- قیمت اسمی مشخصی دارد،
- سررسید آن مشخص است و به عبارتی مدت معین دارد
- سود حاصل از اوراق مشارکت، برای سرمایه‌گذار معاف از پرداخت مالیات است و این جذابیت دیگری برای سرمایه‌گذاری در اوراق‌مشارکت به حساب می‌آید.
- بازپرداخت اصل اوراق در سررسید و پرداخت سود علی‌الحساب آن در مقاطع معین توسط ناشر، تضمین شده است،
- خرید و فروش اوراق از طریق شعب منتخب بانک عامل یا از طریق بورس اوراق بهادار (در صورت پذیرش) مجاز است،
- دارندگان اوراق به نسبت قیمت اسمی و مدت زمان مشارکت در سود حاصل از اجرای طرح‌های مربوط، سهیم هستند،
- هر ورقه نشان‌دهندة میزان قدرالسهم دارندة آن در طرح مورد سرمایه‌گذاری است،
- با فروش اوراق‌مشارکت رابطة وکیل و موکل بین ناشر و خریدار اوراق محقق می‌شود (در واقع ناشر به وکالت از طرف خریداران اوراق می‌تواند نسبت به مصرف وجوه حاصل از فروش اوراق به منظور اجرای طرح و خرید و فروش هرگونه کالا، خدمت و دارایی مربوط به طرح اقدام نماید. انتقال اوراق به رابطة وکالت خدشه وارد نمی‌کند و این رابطه تا سررسید اوراق بین ناشر و دارندگان اوراق نافذ و معتبر است)،
- اوراق مشارکت به عنوان وثیقه طرف‌های معامله در قراردادهای مربوط به وزارتخانه‌ها، مؤسسات و شرکت‌های دولتی، شهرداری‌ها و سایر دستگاه‌های اجرایی پذیرفته می‌شود.
- از مقررات موجود دربارة اوراق مشارکت و به‌ویژه قانون نحوة انتشار اوراق‌مشارکت چنین می‌توان نتیجه گرفت که این اوراق ابزار مالی جدیدی برای جذب پس‌اندازها و تجهیز منابع مالی و جلب مشارکت مردم در تأمین مالی طرح‌های عمرانی و زیربنایی دولتی و طرح‌های سودآور تولیدی، ساختمانی و خدماتی شرکت‌های دولتی شهرداری‌ها و مؤسسات و نهادهای عمومی .غیردولتی و شرکت‌های وابسته به آنها و همچنین شرکت‌های سهامی عام و خاص و شرکت‌های تعاونی تولیدی است.
نحوه خرید و فروش اوراق مشارکت
خرید و فروش اوراق‌مشارکت خارج از بورس:
برای این کار لازم است سرمایه‌گذار با مدارک شناسایی (شناسنامه و کارت ملی) به یکی از شعب بانک‌های عامل مراجعه نماید و نسبت به خرید یا فروش اوراق مورد نظر اقدام نماید. البته قبل این باید به کمک روزنامه ها و سایتها خبری اوراق مناسب را انتخاب کند.
معامله اوراق‌مشارکت بورسی:
هر فردی که دارای کد معاملاتی آنلاین باشد، می‌تواند از طریق سامانه معاملاتی آنلاین یا ثبت سفارش اینترنتی اقدام به خرید نماد اوراق‌مشارکت کند. این اوراق بسته به بازاری که در آن منتشر می‌شوند ممکن است در سامانه آنلاین قابلیت معامله داشته باشد چنانچه اوراق در بازار پایه فرابورس عرضه شود، خرید و فروش آن از طریق ثبت سفارش اینترنتی میسر خواهد بود. در صورتی‌که فرد کد سهامداری و کاربر غیر آنلاین باشد به صورت حضوری درخواست خرید یا فروش خود را به کارگزاری اعلام نماید.
در پایان هم به این نکته اشاره کنیم که در حال حاضر، علاوه‌بر شرکت‌های فعال در بخش خصوصی، دولت و شهرداری‌ها هم برای تأمین منابع مالی موردنیاز برای پروژه‌های عمرانی، زیربنایی و…، اقدام به انتشار اوراق مشارکت می‌نمایند.
